Dworzec Morski w Gdyni znajduje się przy Nabrzeżu Francuskim gdyńskiego portu przy placu Witolda Gombrowicza, w pobliżu kapitanatu portu Gdynia i Pomnika Ludziom Morza
Dworzec Morski zaprojektował w 1932 r. katowicki oddział berlińskiej spółki Dyckerhoff & Widmann. Prace budowlane prowadziła firma Skąpski, Wolski, Wiśniewski. Obiekt został oddany do użytku w dniu 8 grudnia 1933 roku. Uroczystego poświęcenia portu i dworca morskiego dokonał bp Okoniewski. Obecni byli na otwarciu: m.in. minister przemysłu i handlu Ferdynand Zarzycki, ministrowie: Józef Beck, Emil Kaliński, Bronisław Nakoniecznikow-Klukowski, Władysław Marian Zawadzki, Kazimierz Papée oraz generał Gustaw Orlicz-Dreszer. Dworzec był bazą dla pasażerskiej floty transatlantyckiej “G-A-L obsługującej linie nowojorską i południowoamerykańską.
Obiekt miał powierzchnię 2,5 tys. m² i wyposażony był we wszelkie urządzenia potrzebne do przyjmowania i odprawy pasażerów, posiadał bocznicę kolejową z torami znajdującymi się po obu stronach budynku przeznaczoną dla ruchu emigranckiego oraz magazyn tranzytowy.
Hala główna budynku zwana Halą Pasażerską (usytuowana od zachodniej strony) jest trzykondygnacyjna, pierwotnie była przykryta czworokątną cienkościenną kopułą żelbetową „Zeiss-Dywidag” zwieńczoną ostrosłupowym świetlikiem. Dworcowa hala mieściła kasy biletowe, informację, pocztę, przechowalnię bagażu, restauracje, poczekalnie oraz gabinety lekarskie. Od wschodu przylega do hali magazyn tranzytowy – obiekt dwukondygnacyjny o żelbetowej konstrukcji ramowej. Górna kondygnacja przekryta dziesięcioprzęsłowym dachem łukowym – pierwotnie pełniła funkcję holu, dolna stanowiła przechowalnię bagażu. Elewacja frontowa (zachodnia) hali dworcowej posiada bezokienne szerokie naroża, które obejmują wertykalnie dwie górne, przeszklone kondygnacje. Elewacje północna i południowa pierwotnie były identyczne, zakomponowane horyzontalnie w formie trzech pasów wąskich okien, z przyziemiem odciętym od wyższych partii dachem nad rampami. W narożach zachodnich dominowały wertykalne, wychodzące ponad dach płytkie wykusze z masztami.
W okresie międzywojennym w gmachu dworca odbywały się niedzielne nabożeństwa dla pracowników portu i GUM w Gdyni oraz bale sylwestrowe. W czasie II wojny światowej dworzec został przystosowany do funkcji biurowych. Po zajęciu Gdyni z elewacji frontowej dworca usunięto polskie symbole: płaskorzeźby orłów i pamiątkowe tablice. 9. października 1943 r., w trakcie alianckich bombardowań portu, została zniszczona część hali pasażerskiej – północno-zachodni narożnik i ściana od strony Nabrzeża Francuskiego. Po uszkodzeniach budynku powstałych podczas II wojny światowej nie odbudowano narożnika południowo-zachodniego. Dokonano jedynie prowizorycznych napraw, bowiem z powodu zniszczenia fundamentów w części budowli niemożliwe okazało się posadowienie żelbetowych elementów konstrukcji w pierwotnym kształcie i odtworzenie pierwotnej bryły budynku. Po wojnie w gmachu mieścił się m.in. Kapitanat Portu oraz urząd pocztowo-telegraficzny. W tym czasie Dworzec Morski stał się nie pełnił swojej podstawowej funkcji ze względu na sytuację polityczną.
Ruch pasażerski wznowiony został w drugiej połowie lat 50. XX w. W latach 70. XX w. w gmachu, obok obiektów służących do obsługi pasażerów, mieścił się Wydział Usług Żeglugowych Zarządu Portu Gdynia, Urząd Celny, Urząd Pocztowo-Telekomunikacyjny Gdynia 18, Biuro Portowe Morskiej Agencji w Gdyni, biuro firmy C. Hartwig oraz ekspedycja PKP.
Od wstrzymania liniowej żeglugi transatlantyckiej przez polskich armatorów w 1987 r. Dworzec Morski przestał pełnić swą pierwotną rolę i stał się biurowcem dla firm i instytucji portowych, a w części Magazynu Tranzytowego – magazynem.
W 2005 roku został zrealizowany projekt SEBTrans-Link, służący m.in. przygotowaniu koncepcji rewitalizacji Dworca Morskiego. Zawijające coraz częściej do Gdyni statki wycieczkowce wykorzystują obecnie Nabrzeża Holenderskie oraz Francuskie (zlokalizowane po obu stronach Dworca Morskiego) jako miejsce postoju w porcie. Od czerwca 2009 r. w budynku znajdowało się biuro odpraw serwisu promowego do Helsinek oraz Travemünde armatora Finnlines.
W maju 2013 r. rozpoczęto remont i adaptację obiektu na potrzeby Muzeum Emigracji, na frontową elewację wróciły płaskorzeźby orłów. Jednocześnie zmianie uległa elewacja południowo-zachodnia – dotychczasową konstrukcję zastąpiła szklana tafla. Wzniesiono także stalową konstrukcję oryginalnego punktu widokowego – przeszklonego tunelu wychodzącego z Magazynu Tranzytowego.
Oprac. Dorota Hryszkiewicz-Kahlau, OT NID w Gdańsku, 06.11.2014 r.
Literatura: Gosk A., Muzeum Emigracji [w:] Renowacje i zabytki 2010, nr 4 (36); Sołtysik M.J., Gdynia miasto dwudziestolecia międzywojennego, urbanistyka i architektura, Warszawa 1993; Sołtysik M.J., Modernistyczna Gdynia – dziedzictwo lat międzywojennych, [w:] Renowacje i zabytki 2010, nr 4 (36); Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa Dworzec Morski, Gdynia, Ewa Stieler, 1988; http://pl.wikipedia.org/wiki/Dworzec_Morski_w_Gdyni, http://muzeumemigracji.pl/dworzec-morski/
Utwór udostępniony na podstawie LICENCJI PUBLICZNEJ CREATIVE COMMONS (“CCPL”). Źródło: https://zabytek.pl/pl/obiekty/gdynia-dworzec-morski
