Muzeum Miasta Gdyni (i zainteresowani historią swojego miasta gdynianie) doczekało się w lutym 2017 r. otwarcia nowej wystawy stałej, której towarzyszy blisko 350-stronnicowy polsko-angielski katalog o tytule tożsamym z nazwą ekspozycji: „Gdynia – dzieło otwarte”. Dodam: nie byle jaki katalog, bo odbiegający edytorsko od tego rodzaju wydawnictw, na okładce którego widnieją trzy wycięte okna.
Publikacja składa się z dwóch części. Pierwszą stanowią teksty. Dotyczące historii miasta i historii jego sztuki, społeczeństwa i socjologii, silnych związków z morzem oraz wydarzeń, o których pamięć powoli już przemija. Autorstwa muzealników, historyków i dziennikarzy. Andrzej Szczerski, historyk i krytyk sztuki, wykładowca na Uniwersytecie Jagiellońskim, pisze o konsekwencjach utworzenia „miasta z morza i marzeń” – otwartego na eksperyment nie tylko dla Wybrzeża, ale i dla całego kraju. Jan Daniluk, historyk i muzealnik z Trójmiasta, przypomina trudny dla Gdyni okres okupacji niemieckiej w latach 1939–1945. Bożena Aksamit natomiast, reporterka związana z „Gazetą Wyborczą”, dotarła do świadków tragedii niemieckiego parowca „Stuttgart”, w czasie wojny statku szpitalnego dla około 500 pacjentów, zbombardowanego przez Amerykanów na wysokości Oksywia w 1943 r. Z kolei Magdalena Grzebałkowska, również z „Gazety Wyborczej”, snuje opowieść o Nataszy, pomniku braterstwa polsko-radzieckiego dłuta Mariana Wnuka, profesora w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, jaki od 1953 do 1990 r. stał na skwerze Kościuszki. Interesujący może się wydać czytelnikom tekst historyka Jerzego Kochanowskiego, specjalizującego się w najnowszych dziejach Polski, który zaprezentował zjawisko przestępczości obecne w powojennej polskiej flocie handlowej, a dokładniej rzecz ujmując – przemyt, będący podówczas jednym z ważniejszych kanałów dopływu na polski rynek zagranicznych produktów. Do głosu dochodzą w książce również mieszkańcy Gdyni. A to za pośrednictwem ankiety sporządzonej przez Małgorzatę Dymnicką, socjolożkę na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej zajmującą się współczesnymi przestrzeniami miejskimi. Trzysta dorosłych osób wyartykułowało w niej oczekiwania względem swojego miasta, dotyczące m.in. „bezpieczeństwa i swobody, pewności i przygody, izolacji i spotkania, bezpośredniości celów i długofalowego planowania”. Warto z wynikami ankiety się zapoznać! Koresponduje z nimi tekst Tadeusza Stegnera z Uniwersytetu Gdańskiego, w którym jako mieszkaniec miasta i historyk próbuje on odpowiedzieć na pytanie, co to znaczy być gdynianinem, pisze też o strajkach, w jego opinii znaczącym elemencie gdyńskiego życia społecznego w czasach industrialnych. Okiem nie-gdynianina patrzy na miasto Antoni Bartosz, dyrektor Muzeum Etnograficznego w Krakowie, zaproszony do współtworzenia wystawy, któremu od początku prac nad nią towarzyszyło przekonanie, że powinna ona być opowieścią dla cudzoziemców, dla polskiego turysty i mieszkańca miasta. Tę część publikacji zamyka rozmowa o fenomenie gdyńskiej architektury, w której uczestniczą Maria Jolanta Sołtysik z Politechniki Gdańskiej, wiceprezydent Gdyni Marek Stępa oraz historyk sztuki Jacek Friedrich, dyrektor Muzeum Miasta Gdyni.
Właściwy katalog, pokazujący dbałość o formę wystawy i dążenie jej twórców do interakcji ze zwiedzającymi, zaczyna się w połowie publikacji. Zawiera fotografie, dokumenty, listy (wśród nich od Alberta Einsteina!), dzienniki, mapy, fotografie przedmiotów, urządzeń, odzieży, banknotów, opakowań… Trudno je zliczyć. Wszystkie opatrzone są dokładnymi, stanowiącymi interesującą lekturę, notami katalogowymi. Całości tej części książki dopełnia ilustrowana, pełna drapaczy chmur w pobliżu nabrzeża, wizja Gdyni roku 2000. Zrodziła się ona w 1937 r. u artysty i dziennikarza Mariana Eilego, po wojnie założyciela tygodnika „Przekrój”, który wymarzył sobie miasto na podobieństwo Nowego Jorku. Tylko że dzisiaj – z powodu i II wojny światowej, i sytuacji powojennej w naszym kraju – go tu nie ma…
Iwona Joć-Adamkowicz
Gdynia dzieło otwarte, pod red. Jacka Friedricha i Anny Śliwy, Gdynia : Muzeum Miasta Gdyni, 2017, ISBN 978-83-94045-16-6
