Po trzyletnim okresie powolnego wzrostu obrotów towarowych portu, rok 1937 wykazał poważny skok wzwyż
W latach 1934 — 1936 zamorskie obroty towarowe portu wahały się w granicach: 7.191.913 t. (1934 r.) — 7.742.946 t. (1936 r.), wykazując przeciętnie roczny wzrost obrotów w wysokości ok. 4%. Tempo wzrostu obrotów towarowych portu w roku minionym jest czterokrotnie wyższe aniżeli w ubiegłym trzechleciu. Zjawisko to łączy się przyczynowo ze wzrostem obrotów handlu zagranicznego R. P. oraz dalszym wzmożeniem się ładunków tranzytowych portu. Datująca się właściwie od 1936 roku poprawa gospodarstwa narodowego Polski w roku 1937 staje się faktem dokonanym. Wyjaśniają to niezbicie ostatnie dane handlu zagranicznego Polski, a więc ok. 25% wzrost importu (wartość), podczas gdy eksport (wartość) wzrósł o ok. 17%. Rozbudowa wszystkich dziedzin życia gospodarczego Polski, oraz krajów grawitujących do portu musiała z kolei wpłynąć na uzyskanie liczby 9.006.176,3 ton obrotów zamorskich portu, nie notowanych dotychczas przez żaden z portów bałtyckich.
Brak ostatecznych danych nie pozwala nam na szczegółową analizę obrotów portu, która podana zostanie później. W obecnej chwili dokonany zostanie ogólny przegląd Obrotów zamorskich portu z uwzględnieniem poważniejszych pozycyj drobnicowych i masowych.
Zamorskie obroty towarowe portu gdyńskiego w 1937 roku (9.006.176,3 ton) wykazują poważny 16,3%-owy ,wzrost w porównaniu z obrotami w 1936 r. (7.742.945,9 ton).
Na uzyskaną ogólną liczbę obrotów zamorskich portu w roku sprawozdawczym złożył się przywóz zamorski — 1.718.003,7 ton oraz wywóz zamorski — 7.288.172,6 ton. O ile w latach ubiegłych wzrost obrotów portu nie zawsze szedł w parze ze wzrostem handlu zagranicznego, to rok miniony wnosi tu niemal że najściślejszą współzależność. Tempo wzrostu importu zamorskiego w porcie gdyńskim jest prawie takie same, jak w handlu zagranicznym Polski. Podobnie rzecz się ma i z eksportem zamorskim. Obroty zamorskie portu gdyńskiego stają się więc idealnym wizerunkiem handlu zagranicznego R. P.
Import zamorski w roku sprawozdawczym wyrażający się liczbą 1.718.003,7 ton wobec 1.335.455,7 ton w 1936 roku wykazuje nader poważny 28,6%-owy wzrost. Jest to nowy rekordowy wynik. Analizując stały wzrost importu w okresie ostatnich trzech lat (od 1935 r. do 1937 r.), zaobserwować można stale wzrastające tempo wzrostu. Tak np. import w 1935 roku w porównaniu z 1934 r. wzrósł o 12,1%, w 1936 r. w stosunku do 1935 r. już o 20,1%, no a w 1937 r. w porównaniu z 1936 r. wzrósł o 28,6%.
Najpoważniejszą rolę odgrywają nadal na imporcie takie ładunki masowe, jak złom żelazny, rudy, piryty, fosforyty i żużle Thomasa. One to przede wszystkim spowodowały ten poważny ogólny wzrost importu, gdyż dały same wzrost 42%-owy, podczas gdy ładunki drobnicowe wzrosły zaledwie o 11%. W liczbach absolutnych wyżej zacytowane ładunki masowe wyniosły w roku sprawozdawczym 1.085.998 ton, wobec 764.263 ton w 1936 roku.
W rezultacie czego zwiększył się udział towarów masowych w ogólnym imporcie zamorskim portu gdyńskiego z 57,2% (1936 r.) na 63,2% (1937 r.) W związku z tym udział drobnicy w ogólnym imporcie zamorskim portu zmniejszył się z 42,8% (1936 r.) na 36,8% (1937 r.)
W roku sprawozdawczym importowano towarów drobnicowych w ogólnej ilości 632.006 ton, podczas gdy w roku 1936 import ten wyniósł 571.193 ton. Pod względem wzrostu wartości towarów importowanych sytuacja w Gdańsku kształtuje się pomyślniej niż w Gdyni. Wartość importowanych towarów w Gdyni w okresie 11 mieś. ub. r. wykazuje wzrost o 25.6%, to w Gdańsku o 41,9%. Drugą niezmiernie ważną przyczyną przegrupowań towarów importowanych są zmiany, zachodzące w samej strukturze handlu zagranicznego Polski, mianowicie wzrasta stale import podstawowych surowców, co świadczy o ożywieniu życia gospodarczego kraju. Powstawanie nowych centrów przemysłowych w Polsce, rozbudowa już istniejących stwarza duże możliwości w pierwszym rzędzie dla hutnictwa i przemysłów metalowych, z. nim związanych. Stąd tak poważny wzrost importu złomu i rud. Rozwijający się stale przemysł chemiczny zaspakaja już nie tylko rynek wewnętrzny, ale w coraz większym stopniu zdobywa rynki zagraniczne, a nawet zaoceaniczne. W związku z tym wzrasta zapotrzebowanie na szereg podstawowych surowców dla fabryk chemicznych do jakich zaliczyć wypada piryty, odgrywające dużą rolę nie tylko w hutnictwie żelaza, ale i w produkcji kwasu siarkowego. Wreszcie poprawa wytwórczości rolnictwa łączy się ze wzrostem zapotrzebowania na fosforyty i żużle Thomasa, jako najpoważniejsze surowce dla krajowych fabryk nawozów sztucznych.
Do najpoważniejszych pozycyj importu zaliczyć wypada przede wszystkim złom żelazny. Rok sprawozdawczy przynosi tu nowe rekordowe wyniki w ilości 677.948 ton, wobec 446.886 ton w 1936 roku. Duży wzrost da je również import rud różnych i wypałków pirytowych, wykazując 168.489 ton w roku sprawozdawczym, wobec 136.817 ton w 1936 roku.
Import pirytów w roku 1937 wzrósł przeszło dwukrotnie (29.306 ton wobec 14.673 ton w 1936 roku). Obie pozycje surowców nawozów sztucznych wzrosły bardzo poważnie. Import żużli Thomasa zwiększył się z 38.536 ton w 1936 r. na 64.862 ton w 1937 r. oraz fosforytów ze 127.351 ton w 1936 r. na 145.393 ton w 1937 r.
Z szeregu artykułów drobnicowych wzrasta import artykułów kolonialnych: nasiona oleiste, herbata i korzenie. Zwiększył się również import owoców świeżych, orzechów i migdałów oraz konserw owocowych. Spośród powyższych pozycyj import owoców świeżych mimo pewnego wzrostu w porównaniu z rokiem 1936 (47.741 t. w 1937 r. wobec 39.252 t. w 1936 r.) nie osiągnął jeszcze rekordowych wyników z 1935 roku (68.888 ton).
Z innych pozycyj drobnicowych wzrosły rośliny i materiały roślinne, żywica, tran, śledzie świeże i solone, napoje alkoholowe, tytoń, siarka i farby. Import bawełny wykazuje bardzo nieznaczny wzrost z 91.761 ton w 1936 r. na 93.013 ton w 1937 r. Są to jednakże rekordowe wyniki w dotychczasowym imporcie bawełny w porcie gdyńskim. Z innych surowców włókienniczych oraz papierniczych wykazują wzrost importu: odpadki bawełny, szmaty, celuloza oraz papier i makulatura. Z surowców metalurgicznych zwiększył się import miedzi, cyny oraz cynku. Spośród fabrykatów zwraca uwagę blisko czterokrotny wzrost przywozu samochodów, motocykli i ich części.
Do najbardziej cennych artykułów importu, który obniżył się należy ryż surowy. Od paru ostatnich lat obserwujemy tu stałą tendencję spadku. Podobnie i w roku sprawozdawczym spadek ten wyniósł ok. 10%. Zmniejszył się również import nasion różnych, owoców suszonych, kawy i kakao. Spośród wytworów mineralnych oraz tłuszczów roślinnych i zwierzęcych uległy spadkowi pozycje: olejów, smoły i smarów, asfaltu, tłuszczów i olejów roślinnych oraz tłuszczów zwierzęcych surowych.
Zmniejszył się również bardzo poważnie import przetworów chemicznych. Ustał zupełnie w roku sprawozdawczym import tranzytowy w przeważnej mierze soli potasowej. Baczniejszą uwagę musi zwrócić około 10%-owy spadek importu skór. Z surowców i półfabrykatów włókienniczych zwraca uwagę spadek importu odpadków wełny, przędzy wełnianej, przędzy bawełnianej, juty, lnu, konopi, sisalu i innych włókien roślinnych. Nieznaczny spadek przywozu wykazuje papa i tektura. Spośród fabrykatów zmniejszył się przywóz maszyn, aparatów i ich części, części wagonów i lokomotyw oraz wyrobów żelaznych i metalowych.
Podobnie, jak import zamorski również i eksport zamorski wykazuje w roku sprawozdawczym bardzo poważne wzmożenie się tempa wzrostu wywozu, aczkolwiek tempo to niema] że w połowie mniejsze jest od tempa wzrostu przywozu. W liczbach absolutnych wymóż zamorski w roku sprawozdawczym wyniósł 7.288.172,6 ton, wykazując 13,7%-owy wzrost w porównaniu z wywozem w 1^36 roku (6.407.490,2 ton). Jest to szczególnie znamienne, ponieważ w ostatnim trzechleciu wywóz zamorski zwiększał się bardzo nieznacznie, wykazując wahania in plus o 2,6% (rok 1935), względnie o 0,7% (rok 1936).
Z towarów masowych na eksporcie dominujące stanowisko zajmują jak dotąd węgiel eksportowy, węgiel bunkrowy, koks, drzewo tarte oraz bale, słupy i okrąglaki. W przeciwieństwie do importu zamorskiego podkreślić należy pewnego rodzaju stabilizację tempa wzrostu wywozu towarów masowych i drobnicowych. Stąd udziały ich w porównaniu z rekiem 1936 nie uległy niemal że żadnym zmianom. Tak np. udział powyżej podanych towarów masowych w eksporcie zamorskim portu wyniósł w 1937 roku — 90,9%, podczas gdy w 1936 roku — 90,8%.
W liczbach absolutnych eksport towarów masowych wyniósł w 1957 r. — 6.626.643 ton, wobec 5.827.954 ton w 1936 roku, wykazując 13,7%-owy wzrost. Towary drobnicowe natomiast wyniosły w roku sprawozdawczym na eksporcie 661.530 ton wobec 579.536 ton w 1936 roku, a więc wzrosły o 14,1%. Potwierdzenie tego zjawiska znajdujemy również w handlu zagranicznym R. P. (dane Gł. U. St. za 11 mieś, ub. r.), gdzie tempo wzrostu wartości wywożonych towarów jest większe nieco aniżeli przywożonych. Najpoważniejszą pozycję wywozu stanowi grupa mineralna. Tak węgiel eksportowy wykazuje w raku bieżącym poważny wzrost wywozu. Po nieznacznym załamaniu się eksportu węgla w 1955 roku i równie nieznacznym wzroście w 1936 roku, rok sprawozdawczy wnosi ok. 13%-owy wzrost wywozu węgla eksportowego (5.560.207 ton w 1937 r. wobec 4.905.613 ton w 1936 roku).
Jeszcze większy, gdyż przeszło 50%-owy wzrost wywozu wykazuje węgieł bunkrowy. Jedynie wywóz koksu w roku sprawozdawczym uległ nieznacznemu zmniejszeniu. Dobra koniunktura w górnictwie angielskim spowodowała poważny około czterokrotny wzrost wywozu bali, słupów i okrąglaków (79.966 ton w 1937 r. wobec 18.957 ton w 1956 roku). — Załamał się natomiast bardzo poważnie wywóz tarcicy, wykazując ok. 45%-owy spadek wywozu (149.243 ton w 1957 roku wobec 265.629 ton w 1936 roku). Z towarów drobnicowych nieznaczny wzrost wykazuje mąka ryżowa. Spośród grupy hodowlanej doskonale rezultaty daje eksport szynek i innych peklowanych, wykazując ok. 5-krotny wzrost. Poza szynkami zwiększył się również wywóz bekonów oraz przetworów mięsnych. Eksport soli wykazuje wzrost o przeszło 70%. Z produktów mineralnych zwiększył się przeszło dwukrotnie wywóz olei i parafiny. Równie dobre rezultaty daje eksport napoi alkoholowych. Z produktów chemicznych wzrasta wywóz salmiaku, faib, mączki kostnej, bieli cynkowej, soli potasowej oraz siarczanu amonu.
Dobrze rozwija się również eksport skór. Reeksport bawełny uzyskuje nowe rekordowe wyniki. Spośród produktów drzewa doskonale rezultaty daje eksport dykt i fornierów, mebli giętych oraz wyrobów z drzewa. Eksport papy i tektury wykazuje ok. 25%-owy wzrost wywozu. Z produktów żelaznych wzrosły pozycje wywozu: żelaza surowego, metali różnych, cynku, rur żeliwnych, żelaznych i metalowych, szyn kolejowych oraz wyrobów żelaznych i metalowych.
Spadek natomiast wykazały pozycje wytworów rolnych i hodowlanych: zboże, strączkowe, mąka, mąka pastewna, ryż wyłuszczony, słód, owoce świeże, nasiona i rośliny, drób i ptactwo bite, jaja, masło, tłuszcze zwierzęce, cukier, spirytus, makuchy, melasa, otręby oraz wytłoki buraczane. Spośród powyższych pozycyj należałoby podkreślić poważny spadek wywozu cukru, mający swoje źródło we wzroście konsumpcji w głębi kraju.
Z artykułów chemicznych zwraca uwagę poważny spadek wywozu sody, karbidu oraz saletry. Nieznacznemu zmniejszeniu uległ wywóz tkanin. Z grupy drzewa oprócz wspomnianej już tarcicy zmniejszył się również wywóz klepek oraz wyrobów koszykarskich. Rok sprawozdawczy przynosi spadek wywozu papieru i celulozy. Spośród produktów hutniczych zwraca uwagę załamanie się tak dobrze rozwijającego się w latach 1953—1936 r. eksportu żelaza handlowego. Zmniejszył się również wywóz blachy cynkowej.
Z. Tymiński, Rok 1937 w obrotach zamorskich portu gdyńskiego, “Biuletyn Izby Przemysłowo-Handlowej w Gdyni 1938”.
